Walory przyrodnicze

Miasto Lubań położone jest na Łużycach, w południowo - zachodniej części Polski, w dolinie rzeki Kwisy na terenie Sudetów Zachodnich w mezoregionie nazywanym Pogórzem Izerskim. Pod względem morfologicznym miasto usytuowane jest na przedpolu Gór Izerskich nad rzeką Kwisą, rozcięte dolinami rzecznymi, z dominującymi stożkami wulkanicznymi. Oś Lubania wyznacza płaska dolina Kwisy biegnąca z południa na północ. Nad dolinami wznoszą się terasy - zalewowy i nadzalewowy, nad którymi górują płaskowzgórza w postaci gór wyspowych przetrwałych dzięki odporności na procesy wietrzenia. Między terasami a pagórkami wyodrębniają się strome zbocza wierzchowin.

Obszar okolic Lubania cechuje się stosunkowo urozmaiconą budową geologiczną, tak pod względem rodzaju struktur i skał, jak i ich wieku. Doliny wypełnione są osadami rzecznymi, pisakami i żwirami. Dużą rolę w krajobrazie odgrywają trzeciorzędowe formy wulkaniczne. Skałą wulkaniczną jest bazalt, eksploatowany w kopalniach odkrywkowych. Odwiedzający Lubań zawsze zwracają uwagę na fakt, iż jest on "zielony". W mieście bowiem istnieje wiele skwerów i parków pomiędzy zabudową mieszkalną, jak choćby przy ul. Lwóweckiej, Kazimierza Wielkiego czy ul. Bocznej. Natomiast nad miastem góruje jego największa chluba "Park na Kamiennej Górze" - powstały na byłym stożku wulkanicznym. Najlepiej panoramę miasta podziwiać z naturalnych punktów obserwacyjnych tj. Harcerskiej Góry, kamieniołomu Nowy Uniegoszcz, Wzgórza Husytów, Szubienicznej Góry czy też z płaskowzgórza na południu od Parku na Kamiennej Górze.

"Park na Kamiennej Górze", położony w południowo-zachodniej części miasta, założony został w II połowie XIX w. w stylu krajobrazowym na kanwie naturalnego drzewostanu. Cennym jego walorem jest urozmaicony teren, grupy zieleni wysokiej, układ komunikacyjny (aleje) oraz zachowane relikty wulkanizmu. Ważne elementy kompozycyjne stanowią: budynek Szkoły Muzycznej tzw. Zameczek oraz amfiteatr. Na terenie parku znajduje się wiele pomników przyrody, w tym jeden przyrody nieożywionej, którym jest dawny kamieniołom bazaltu. 
W parku odkryte są dwie ściany kamieniołomu południowo - wschodnia i południowo - zachodnia o długości około 100 m, które posiadają znakomicie wyeksponowane struktury kolumnowego ciosu termicznego o wysokości 10 - 15 m. Przy wejściu od ul. Dąbrowskiego znajduje się odsłonięcie utworów bazaltowych, gdzie wśród słabo zwięzłych popiołów wulkanicznych znajdują się kuliste i owalne bomby wulkaniczne. Na Kamiennej Górze utworzono dwie ścieżki dydaktyczne pieszo - rowerowe pn. "Szlakiem Wygasłych Wulkanów" i "Szlakiem Pomników Przyrody Ożywionej". Na trasie powyższych ścieżek znajdują się stanowiska obserwacyjne wraz z tablicami dydaktycznymi, z których mogą korzystać nie tylko uczniowie naszych szkół ale także mieszkańcy Lubania i zwiedzający nasze miasto turyści. W Informacji Turystycznej znajdującej się przy ul. Brackiej 12, można zakupić przewodniki po tych ścieżkach. ()

Przepływająca przez miasto rzeka Kwisa należy do jednych z najpiękniejszych rzek woj. dolnośląskiego, posiadając zarówno cechy rzeki górskiej jak i nizinnej. W wielu jej odcinkach można obserwować naturalne twory przyrody - przełomy, progi, zakola, starorzecza. Na szczęście Kwisa posiada bardzo pierwotny charakter, w niewielkim stopniu zmieniony przez człowieka. Rzeka ta należy również do jednych z czystszych w Polsce, co sprawia, iż jest rajem dla ryb (i wędkarzy). W wodach rzeki Kwisy występują chronione gatunki ryb takich jak strzebla potokowa, śliz czy też pstrąg potokowy, płoć, jelec, kleń słonecznica, leszcz, kiełb, brzana, ciernik, głowacz białopłetwy czy okoń. Rzeka od 1996 r. objęta jest programem zarybiania narybkiem lipienia i pstrąga potokowego. Dzięki staraniom Polskiego Związku Wędkarskiego odcinek rzeki Kwisy przepływający przez miasto, wyłączony został z połowu ryb, w celu stworzenia im ostoi do rozrodu (głównie dla pstrąga i lipienia). Miasto stara się o objęcie doliny rzeki Kwisy ochroną jako obszar chronionego krajobrazu, a niektóre odcinki także jako park krajobrazowy (uznano ten wniosek już w strategii i w planie zagospodarowania przestrzennego woj. dolnośląskiego).

Na terenie Lubania znajduje się wiele pięknych i cennych drzew, z których 56 zostało objętych ochroną konserwatorską jako pomniki przyrody ożywionej. Najliczniejszą grupę pomników przyrody znajdziemy w Parku na Kamiennej Górze. Niektóre spośród tam rosnących drzew, posiadają imiona nadane dla upamiętnienia osób związanych z dziejami miasta. I tak na przykład spotkać możemy Franciszka (klon jawor), Hermana (jesion wyniosły), Stacha (grab pospolity), Lucjana (tulipanowiec amerykański) i wiele innych. Natomiast w centrum parku tuż przy amfiteatrze rośnie okazały buk pospolity - Sercjan - któremu imię nadano od wyrytego na jego pniu serca. W centrum parku znajdziemy okazałą grupę 11 grabów pospolitych, których wspólne imię to - Żaki. Poza tym piękno pomników przyrody można podziwiać także w centrum Lubania na Starym Mieście, gdzie na skwerze tuż przy Baszcie Brackiej znajdziemy sędziwy dąb szypułkowy czy też klon srebrzysty, czy też na Pl. Lompy możemy podziwiać przepięknie kwitnące dwie surmie żółtokwiatowe, a przechodząc przez ul. Tkacką, w pobliżu garaży napotkamy następny pomnik - klon pospolity.

Inwentaryzacja miasta wykazała, iż pomimo dość dużej urbanizacji nadal w Lubaniu znajdują się enklawy dzikiej przyrody, godne objęcia ochroną prawną, które obejmują przede wszystkim tereny podmokłe oraz doliny niewielkich strumieni. Planowane, w związku z powyższym, jest utworzenie użytków ekologicznych - "Dolna potoku Łazek", "Dolina Gozdnicy", "Rozlewisko dopływu Gozdnicy", "Łąka Storczyków". Malowniczo położone tereny planowanych użytków są bardzo cenne przede wszystkim ze względu na występowanie i rozmnażanie się tam gadów np. jaszczurek żyworodnych, zwinek czy zaskrońców zwyczajnych oraz płazów np. traszek zwyczajnych i górskich, ropuch szarych, żab trawnych, wodnych czy też jeziorkowych. Doliny rzek porośnięte drzewostanem stanowią cenne siedliska ptaków. Gniazdują tam lub stale przebywają gatunki potencjalnie zagrożone jak np. turkawka, pliszka górska czy też gąsiorek.

Również planowane jest utworzenie tzw. stanowisk dokumentacyjnych, będących miejscami o ważnym znaczeniu naukowym i dydaktycznym. Takimi ważnymi miejscami są dawne kamieniołomy czy też wzgórza powulkaniczne np. Harcerska Góra, kamieniołom Nowy Uniegoszcz czy bardzo interesujące odsłonięcia kolumn bazaltu
w kamieniołomie Księginki.

Więcej na temat przyrody Lubania i okolic na stronie internetowej Regionalnego Centrum Edukacji Ekologicznej http://www.rceeluban.pl/